Dişli Çeşitleri ve Kullanım Alanları: Hangi Dişli Nerede Kullanılır?

Mekanik sistemlerin temel elemanlarından biri olan dişliler, hareket ve kuvvet iletiminde vazgeçilmezdir.
Dişli türleri; yapısal şekilleri, çalışma prensipleri ve kullanım amaçlarına göre çeşitlenir.
Bu yazıda, en yaygın dişli çeşitleri ve hangi uygulamalarda kullanıldıkları detaylı şekilde ele alınıyor.

1. Düz Dişliler (Spur Gears)

Özellikleri:

• En basit yapılı dişli türüdür.

• Paralel miller arasında güç iletir.

• Üretimi ve montajı kolaydır.

• Gürültülü çalışabilir.

Kullanım Alanları:

• Mekanik saat mekanizmaları

• Matkap makineleri

• Asansör sistemleri

• Küçük redüktörler

2. Helis Dişliler (Helical Gears)

Özellikleri:

• Diş profili eğiktir, daha sessiz ve yumuşak çalışır.

• Daha fazla yük taşıyabilir.

• Paralel veya çapraz millerde kullanılabilir.

Kullanım Alanları:

• Otomobil şanzımanları

• Endüstriyel redüktörler

• Ağır iş makineleri

• CNC tezgahları

3. Konik Dişliler (Bevel Gears)

Özellikleri:

• Miller arası açı genellikle 90°’dir.

• Hız ve yön değişimi sağlar.

• Spiral ve düz tipleri mevcuttur.

Kullanım Alanları:

• Diferansiyel sistemleri

• Matbaa makineleri

• El aletleri

• Dişli kutuları

4. Sonsuz Dişli ve Vida (Worm Gear)

Özellikleri:

• Büyük dişli oranı sağlar.

• Ters yönde dönme engellenebilir (kilitleme özelliği).

• Kompakt yapılıdır.

Kullanım Alanları:

• Asansör motorları

• Vinç ve kaldırma sistemleri

• Konveyör sistemleri

• Ayarlanabilir makineler (ör. teleskop kafası)

5. İç Dişli (Internal Gear)

Özellikleri:

• Dişler iç yüzeyde bulunur.

• Kompakt redüktörlerde yerden tasarruf sağlar.

• Planet sistemlerde kullanılır.

Kullanım Alanları:

• Otomatik şanzımanlar

• Planet redüktörler

• Robotik sistemler

• Hidrolik motorlar

6. Planet Dişli Sistemleri (Epicyclic Gears)

Özellikleri:

• Kompakt yapı, yüksek tork iletimi.

• İç içe geçmiş dişlilerden oluşur.

• Verimlidir.

Kullanım Alanları:

• Otomatik vites kutuları

• Havacılık sistemleri

• Endüstriyel tahrik sistemleri

• Tıbbi cihazlar

7. Çavuş Dişliler (Herringbone Gears)

Özellikleri:

• İki helis dişlinin birleşimi gibidir.

• Eksenel yükü dengeleyerek sarsıntısız çalışır.

Kullanım Alanları:

• Ağır sanayi makineleri

• Yüksek tork uygulamaları

• Denizcilik sistemleri

Dişli Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler

✅ Tork ihtiyacı
✅ Alan kısıtlamaları
✅ Ses seviyesi toleransı
✅ İleri/geri dönme ihtiyacı
✅ Üretim ve bakım maliyeti

Teknikkanal’dan Tavsiye

Dişli seçimi yalnızca güç iletimiyle ilgili değildir.
Sistem tasarımında verimlilik, yerleşim, gürültü, bakım gibi faktörler de göz önüne alınmalıdır.
Sonsuz vida sistemleri kompakt ve güvenlidir ama verimi düşüktür; düz dişliler ekonomiktir ama gürültülüdür.