Çelik Malzeme Çeşitleri Nelerdir? ISO Normlarında Kapsamlı Rehber

Çelik, modern endüstrinin belkemiğidir. Otomotivden kalıpçılığa, inşaattan savunma sanayine kadar hemen her sektörde farklı çelik türleri kullanılır. Peki bu çelikler nasıl sınıflandırılır? Hangi normlara göre tanımlanır?

Bu yazımızda çelik malzeme çeşitlerini ISO standartlarıyla birlikte detaylıca inceleyecek, kullanım alanlarına göre doğru malzeme seçiminin ipuçlarını paylaşacağız.

ISO Nedir ve Neden Önemlidir?

ISO (International Organization for Standardization), uluslararası kabul görmüş kalite, güvenlik ve üretim standartlarını belirleyen bir kuruluştur. Çelik malzemeler için ISO normları, global tedarik zincirinde uyum ve kalite güvencesi sağlar.

1. Karbon Çelikleri (ISO 683-1)

Karbon çelikleri, düşük alaşımlı veya alaşımsız çeliklerdir. Maliyet avantajı sağlarlar, kaynak yapılabilirlikleri iyidir.

Öne Çıkan Kaliteler:

• C15: Düşük karbonlu, kolay şekillendirilebilir

• C45: Orta karbonlu, ısıl işleme uygundur

• C60: Yüksek karbonlu, sertlik gerektiren yerlerde

Kullanım Alanları: Şaftlar, miller, civatalar, kaynaklı parçalar

2. Alaşımlı Çelikler (ISO 683-2 / 683-3)

Alaşımlı çelikler, dayanım ve işlenebilirlik açısından özelleştirilmiş malzemelerdir.

Popüler Kaliteler:

• 42CrMo4: Yüksek mukavemet, darbe dayanımı

• 34CrNiMo6: Zorlu koşullar için ideal

• 16MnCr5: Sementasyon çeliği olarak yaygın

Kullanım Alanları: Dişli kutuları, krank milleri, dövme parçalar

3. Takım Çelikleri (ISO 4957)

Kalıpçılık ve kesici takım endüstrisinin olmazsa olmazıdır. Aşınma, ısı ve darbe dayanımı ile ön plana çıkarlar.

Soğuk İş Takım Çelikleri

• 1.2379: Aşınmaya dayanıklı (D2)

• 1.2842: Genel amaçlı kalıp çeliği (O2)

Sıcak İş Takım Çelikleri

• 1.2343 (H11), 1.2344 (H13): Alüminyum döküm ve sıcak dövme kalıpları için ideal

Plastik Kalıp Çelikleri

• 1.2311, 1.2738: Büyük hacimli plastik kalıplar

4. Paslanmaz Çelikler (ISO 15510)

Paslanmaz çelikler, krom elementi sayesinde korozyona dayanıklıdır.

Başlıca Türler:

• Austenitik (X5CrNi18-10 / AISI 304): En yaygın tip

• Ferritik (X6Cr17 / AISI 430): Mıknatıslı, ekonomik

• Martensitik (X20Cr13 / AISI 420): Sertleşebilir

Kullanım Alanları: Medikal cihazlar, gıda ekipmanları, dış ortam parçaları

5. Yapısal Çelikler (ISO 630)

İnşaat ve ağır sanayi için tercih edilen çelik türüdür.

Standart Kaliteler:

• S235, S275, S355: Standart taşıyıcı profiller

• S690QL: Yüksek dayanımlı, kaynaklanabilir yapı çeliği

Kullanım Alanları: Çelik konstrüksiyonlar, kuleler, köprüler

6. Otomotiv & Makine Çelikleri (ISO 683-1)

Seri imalat ve hareketli parçalarda kullanılan özel çeliklerdir.

Kaliteler:

• 20MnCr5: Yüzey sertleştirme gereken yerlerde

• 41Cr4: Orta sertlikte ve tokluğa ihtiyaç duyulan alanlarda

• 36NiCrMo16: Yüksek darbe ve yorulma dayanımı

Sonuç: ISO Normlarına Göre Malzeme Seçimi Neden Kritik?

Doğru çelik seçimi; ürün kalitesi, üretim verimliliği ve maliyet kontrolü açısından büyük önem taşır. ISO standartlarına uygun malzeme kullanımı ise global pazarda rekabet gücünüzü artırır.

👉 Teknikkanal öneriyor:
Projelerinizde çelik kalitesini seçerken mutlaka ISO kodlarını dikkate alın. Gerektiğinde çelik tedarikçinizden teknik sertifika talep edin.

Kaynaklar:

• ISO 683, ISO 4957, ISO 15510, ISO 630

• DIN / EN / AISI karşılaştırma tabloları